Người tìm ra hang động đom đóm này là nhà thám hiểm người New Zealand -Lawson Burrows, sau khoảng thời gian dài tìm kiếm ông phát hiện một dòng suối nhỏ bắt nguồn từ khe núi. Lawson Burrows đã lặn, bơi qua khe đá, để rồi chính ông không thể tin nổi khi nhìn thấy một thứ ánh sáng sặc sỡ tuyệt đẹp của những chú đom đóm đang hiện ra trước mắt mình. Dù mới chỉ được phát hiện và khám phá năm 1940 nhưng các nhà khoa học cho rằng nó có độ tuổi lên đến 30 triệu năm. Trước kia, nhiều người nghĩ rằng hang động Waitomo Glow Worm chỉ tồn tại trong những câu chuyện, truyền thuyết của bộ tộc Maori mà không biết một câu chuyện đằng sau nó.
Vào năm 1887 hang động Waitomo Glowworm lần đầu tiên được tìm thấy bởi tộc trưởng tộc người Maori – Tane Tinorau cùng với một điều tra viên người Anh – Fred Mace. Người Maori từ lâu đã biết về sự tồn tại hang động, nhưng các hang động dưới lòng đất chưa bao giờ được khám phá rộng rãi cho đến khi Fred và Tane đi điều tra. Họ làm một chiếc bè bằng thân cây lanh và cầm nến trên tay, cùng đi vào hang động. Khi đi vào hang, họ thực sự cảm thấy ngạc nhiên bởi thứ ánh sáng lấp lánh của các con đom đóm phát ra từ trần của hang động. Và khi đi sâu hơn vào các hang động hướng tới một bờ kè, họ cũng kinh ngạc bởi những tầng đá vôi.
Vào năm 1889, Tane Tinorau đã bắt đầu mở hang, cho khách du lịch vào thăm quan. Tane Tinorau và vợ là Huti thành lập nên một tập đoàn hàng đầu như hiện nay nhờ vào việc thu một khoản phí nhỏ khi du khách vào hang. Kể từ năm 1906, chính phủ tiếp nhận quyền sở hữu hang động, Tane Tinorau và vợ nhận được tỷ lệ phần trăm doanh thu của hang động và tham gia vào việc quản lý và phát triển hang động.
Theo truyền thuyết của người Maori, hồ nước Te Anau bên trong những hang động này được tạo ra bởi một người phụ nữ không chung thủy: Te Horo, một thủ lĩnh Maori, đã tình cờ phát hiện ra một dòng suối thần thánh. Ông kể với vợ mình và bắt nàng thề phải giữ bí mật. Nhưng khi Te Horo đi xa, vợ của ông đã đưa người tình đến dòng suối. Ngay lập tức, gương mặt giận dữ của Te Horo phản chiếu trong làn nước và một dòng nước lũ đột ngột dâng cao, nhấn chìm cả ngôi làng và hình thành nên hồ nước Te Anau. Những hang động đom đóm Te Anau bị chìm vào cổ tích cho mãi đến khi nhà thám hiểm người New Zealand, Lawson Burrows, bắt đầu cuộc tìm kiếm vào năm 1948. Nó bị lãng quên cho đến khi có một nhà thám hiểm khám phá ra. Sau một thời gian tìm kiếm, ông phát hiện ra một dòng suối chảy ra từ một khe núi. Nhà thám hiểm lặn xuống dưới nước và bơi qua khe đá. Khi nổi lên, một hang động rực rỡ ánh sáng đom đóm tuyệt đẹp hiện ra trước mắt ông.
Tên Waitomo xuất phát từ từ tiếng Maori , nước và tomo , lỗ hoặc trục. Người Māori địa phương đã biết về các hang động trong một thời gian trước khi người Tày Tinorau của Māori địa phương và một giám khảo tiếng Anh, Fred Mace, đã thực hiện một cuộc thăm dò mở rộng vào năm 1887. Giờ đây, khách du lịch và những người yêu thiên nhiên có thể tận hưởng những chuyến du ngoạn dưới đáy hang bằng thuyền để chiêm ngưỡng hiện tượng tự nhiên hiếm thấy này. Hang động được lưu truyền trong truyền thuyết từ rất lâu đời.
Hang động đá vôi lung linh, huyền ảo đẹp đến ngỡ ngàng này chính là nơi trú ngụ của hàng trăm ngàn chú đom đóm, dù là thời gian đêm hay ngày Waitomo Glow Worm luôn được thắp sáng. Những con đom đóm có tên khoa học là Arachnocampa Luminosa, là loài sinh vật tạo ra một loại ánh sáng màu xanh da trời pha lẫn xanh lá cây và chỉ được tìm thấy tại New Zealand.
Hang động đom đóm Waitomo nằm ngay bên ngoài thị trấn Waitomo trên đảo Bắc của New Zealand, là một điểm đến nổi tiếng, thu hút nhiều khách du lịch đến tham quan. Đom đóm là loài ưa bóng tối, thường hoạt động về đêm, và cũng chính từ màn đêm tối chúng ta mới có thể nhìn thấy thứ ánh sáng mà chúng phát ra. Hang động Waitomo Glowworm là nơi sinh sống lý tưởng cho đom đóm khi vừa tối, vừa ẩm thấp với những bức trần nằm ngang, chúng có thể giăng tơ bẫy mồi. Ngoài hang động Waitomo Glowworm, New Zealand thì bạn có thể tìm thấy loài sinh vật bé nhỏ phát sáng này ở VịnhToyama, Nhật Bản hay hồ Gippsland tại Australia. Tuy nhiên hoành tráng, đẹp lộng lẫy vẫn chỉ có Waitomo Glowworm.
Bất cứ ai khi lần đầu đặt chân tới đây đều phải ngỡ ngàng trước vẻ đẹp huyền bí như những ngôi sao xuất hiện dưới lòng đất của nó. Ánh sáng dịu chiếu vào những dây ấu trùng rủ xuống như pha lê được tạo ra từ loài Arachnocampa luminosa, một loài đom đóm chỉ sống ở New Zealand. Trong giai đoạn ấu trùng, chúng sản sinh ra những giọt Một kinh nghiệm du lịch New Zealand cho bạn khi có ý định dạo quanh bầu trời đầy sao dưới lòng đất – hang động Waitomo Glowworm sẽ trải qua ba cấp độ khác nhau, tầng cao nhất được gọi là Hầm mộ, tiếp đến tiệc phòng bạn có thể dừng lại để ăn uống và cuối cùng là nhà thờ được xây dựng trên bề mặt thô ráp, được cách âm tốt thường diễn ra các màn trình diễn.