Lịch sử hình thành nhà sàn cổ

Căn nhà sàn cổ được khởi công xây dựng vào tháng 10/1883 do ông Tha Vi Nông Khăm sao (một nghệ nhân điêu khắc gỗ người Lào) chịu trách nhiệm thiết kế và làm thợ cả. Căn nhà gồm 3 gian, thiết kế theo kiến trúc chùa tháp của phong tục Lào – Thái với mái hình chop nhọn, toàn bội căn nhà đều được làm bằng gỗ, cả phần mái cũng được lợp bằng gỗ cà chít vô cùng công phu, tỉ mỉ.

Khung cảnh ngôi nhà từ bên ngoài

Quá trình thi công nhà sàn cổ và nguồn lực

Tương truyền, để hoàn thành ngôi nhà phải nhờ đến 18 con voi đực khai thác và kéo gỗ. Để làm đủ căn nhà, người ta phải đẽo 8.726 thanh gỗ để làm ngói lợp (trung bình 2cm x 12 cm x 35cm) được làm bằng gỗ cà chít – là loại gỗ quý, giúp căn nhà mát vào mùa hè ấm vào mùa đông. Cùng với 14 người thợ lành nghề thi công liên tục trong vòng hơn 1 năm đến tháng 2/1885 căn nhà được hoàn thành, để làm lễ mừng nhà mới chủ nhân căn nhà phải làm thịt hết 22 con trâu để đãi buôn làng. Riêng trị giá của cả căn nhà vào thời điểm năm 1885 phải đổi 12 con voi có cặp ngà dài.

Khuôn viên sân khá rộng rãi

Tiểu sử vua Ama Kông

Y Prung Êban (tên thường gọi là Ama Kông, 1909-2012) là cháu của vua voi Y Thu Knul, con rể của vua voi Ama Pợ Pho Khăm Súc và cũng là truyền nhân cuối cùng nghề săn voi ở Buôn Đôn. 13 tuổi ông là thợ phụ trong đoàn săn voi và 17 tuổi là thợ chính. Trong cuộc đời mình ông đã săn được 298 voi rừng trong đó có 3 bạch tượng – một loài voi trắng quý hiếm. Chuyến săn voi cuối cùng của Ama Kông diễn ra vào năm 1996; ông bắt được 7 con voi. Sau đó ông chuyển sang làm huấn luyện voi cho rừng quốc gia Yok Đôn. Ama Kông qua đời ở tuổi 103.

Vua voi Ama Kông

Ngôi nhà bị sập

Vào năm 1929, căn nhà sàn đã được di chuyển khỏi địa điểm cũ khoảng 1.000m do xảy ra vụ cháy ở khu vực xung quanh. Đến năm 1954, một cây me già bất ngờ đổ xuống đè sập mất 1 gian của căn nhà, chỉ còn lại 2 gian được lưu giữ cho đến tận ngày nay.  

Dây thừng để săn voi

Kiến trúc nhà sàn cổ

Phần mái

Điểm độc đáo nhất của ngôi nhà là mái được lợp hoàn toàn bằng ngói gỗ. Các viên ngói được làm thủ công rất công phu. Để lợp đủ bộ mái, thợ đã phải đẽo 8.726 thanh gỗ (trung bình 2 x 12 x 25 cm) để làm ngói, tốn gần 10 m3 gỗ cà chít. Năm 1954, một cây me đổ làm sập mất gian phía trong. Tuy được khôi phục lại, căn nhà không còn bộ mái ngói gỗ nguyên bản.

Kiến trúc bền vững qua thời gian

Qua những thăng trầm thời gian và chiến tranh, nhà đã phần nào xuống cấp. Tuy nhiên, công trình vẫn lưu giữ cấu trúc và bản sắc Tây Nguyên.

Ngôi nhà bền vững sau bao nhiêu thăng trầm

Nơi giữ kỷ vật

Điều quan trọng là người làng còn giữ nhiều kỷ vật của các vua voi nhiều thế hệ. Hiện tại, hai gian nhà phía ngoài được sử dụng làm gian thờ, nơi tiếp khách và trưng bày các hình ảnh, kỷ vật của các vua voi. Gian trong là nơi sinh hoạt gia đình.

Nhiều kỷ vật giá trị được trưng bày tại đây

Góc trưng bày những kỷ vật, đồ nghề săn voi của vua voi Y Thu Knul và những người kế tục

Những kỷ vật quan trọng trong nhà sàn cổ

Mâm đồng

Chiếc mâm đồng (bên trái) là kỷ vật của vua voi Y Thu Knul để lại. Mâm dùng để đặt lễ cúng thần rừng, thần sông mỗi khi xuất phát đi săn bắt voi rừng; và lễ cúng làm thủ tục nhập buôn làng cho những voi đã được thuần dưỡng. Chiếc mâm được đưa từ Lào về Việt Nam năm 1859.

Chiếc mâm đồng và sợi dây thòng lọng bắt voi

Kiếm của vua Bảo Đại

Thanh kiếm vua Bảo Đại tặng vua voi Ama Pợ Pho Khăm Súc – tù trưởng cao nguyên, cháu ruột và là người kế tục sự nghiệp của vua voi Y Thu Knul. Vào khoảng năm 1942 – 1943, khi đi săn ở rừng Mêvan (nay thuộc huyện Cư M’ga, tỉnh Đắk Lắk), vua Bảo Đại bị một con voi hoang dã tấn công. Ama Pợ Pho Khăm Súc đã dùng kiếm của vua để chiến đấu với voi rừng. Sau đó, vua Bảo Đại tặng lại thanh kiếm này cho ông.

Thanh kiếm của vua Bảo Đại 

Gia đình vua Ama Kông

Vua voi Ama Kông có 21 người con, 118 cháu, chắt. Ông còn nổi tiếng với bài thuốc gia truyền tráng dương, bổ thận được nhiều người ca ngợi. Hiện tại, trong nhà cổ của vua voi có bán nhiều loại thuốc dân tộc, trong đó có loại rượu thuốc gia truyền tăng cường sức khỏe cho nam giới.

Chị H Kua Agun, chắt của vua Ama Kông cùng con 

Hiện tại, căn nhà do con gái của Ama Kong là Me Lĩnh trông coi, giữ gìn. Đồng thời bà cũng là người mở cửa để tiếp đón các khách đến tham quan, tìm hiểu.

Winway Travel